posłuchaj

Strona wykorzystuje COOKIES w celach statystycznych, bezpieczeństwa oraz prawidłowego działania serwisu.
Jeśli nie wyrażasz na to zgody, wyłącz obsługę cookies w ustawieniach Twojej przeglądarki.

Zgadzam się Więcej informacji

Głębokie Глыбокае גלובוקי Koordynatorem miejscowości jest: Кастусь Шыталь

Głębokie Глыбокае גלובוקי - Wielka synagoga
uzupełnij jewishbialystok@gmail.com
udostępnij na FB
Pierwsza synagoga w Głębokiem została zniszczona pożarem przed 1742 rokiem. Zgodnie z ówczesnym zwyczajem rzymsko-katolicki biskup wileński Michał Zienkowicz zezwolił głębockim Zydom na zbudowanie nowej. 

"Po zniszczeniu przez pożar synagogi skłoniliśmy się i raczyli dać na prośbę Zydów, szczególnie na instancję zamożnych, nasze przyzwolenie na zbudowanie i wzniesienie nowej. Niniejszym listem zezwalamy Zydom Głębockim w miejscu szczególnem i zasadniczo od kościoła, ma się rozumieć, oddalonem, tam gdzie dawna stała, jedną synagogę czyli bożnicę wźnieść, jednak niepodobną do kościoła, t.j. bez wież, o niewysokim dachu i wysoko się nie wnoszącą, aby znikąd nie wydawała się podobna do kościoła, w której swe modły odprawiać mają..." (cyt. za: Otton Hedemann. Głębokie (szkic dziejów). Wilno, 1935, s. 30-31). 

Wielka Synagoga mieściła się w żydowskiej religijnej dzielnicy, położonej na południe od rynka, pomIędzy rynkiem a strumieniem nazywanym Mikitką, przy ulicy, która zaczynała się w rynku i wiodła na południe, nosząc nazwy: od końca XVII do połowy XIX wieku - Dworną, następnie Dokszycką, w 1921-1939 - Warszawską.

W tradycji ustnej w okresie międzywojennym przechowało się podanie o tym, że w latach 60-ch XIX wieku Wielka Synagoga była ponownie odbudowywana lub przebudowywana, i że drewno na budowę rzekomo ofiarował w 1862 roku przeor oo. karmelitów bosych o. Pankracy Kruszyński. Budowa lub przebudowa miała być skończona w 1870 roku, natomiast Aron-ha-Kodesz sprowadzony do synagogi w 1875 roku. (Mojżesz Chawes. Rzeźba artystyczna w bożnicy//Ziemia Dziśnieńska. Dwimiesięcznik krajoznawczo-łowiecko-literacki, Nr. 2, listopad-grudzień 1931, s. 10-11). Ta informacja jeszcze potrzebuje potwierdzenia w źródłach archiwalnych.

Wielka Synagoga była w części drewniana, w części murowana. Na zdjęciach zgliszcza po spaleniu synagogi widać resztki muru z cegły i polnych kamieni, co jest charakterystycznym dla XVIII wieku.

Synagoga została spalona w lipcu 1944 roku w czasie odwrotu wojsk niemieckich, kiedy Niemcy celowo niszczyli miejską zabudowę.

W 2020 roku obok miejsca, gdzie stała synagoga, został postawiony kamień z wizerunkiem spalonej bożnicy i pamiątkowym napisem.

Rysunek fasadu Wielkiej synagogi, 1916 rok. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, sygn IS PAN 0000147615. Na rysunku są widoczne drzwi, obite deskami w kształcie rombu, które w latach 20-ch zostały zamienione na drzwi, częściowo oszklone i z wizerunkami Gwiazdy Dawida.

Synagoga w latach 1910-ch. Zródło: Muzeum Narodowe w Warszawie, DI 16609 MNW.

Fot. Jerzy Raczyński, 1916 rok. Muzeum Narodowe w Warszawie, DI 16610 MNW.

Synagoga w latach 20-ch. Zródło: Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne, 1135-3-449.


Synagoga w latach 20-ch. Zródło: Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne, 1135-3-449.


Synagoga, ok. 1924 roku. Fot. Jerzy Dulewicz. Zródło: Józef Szukiewicz. Przewodnik turystyczny po Wileńszczyźnie i Nowogródczyźnie. Wilno, 1934.

Plan części zespołu synagogalnego w Głębokiem. Literą "B" jest oznaczona Wielka Synagoga. Zbiory Archiwum Akt Nowych, Warszawa, sygn. 2/9/0/5.5/l. 2564.

Artykuł o synagodze w czasopiśmie, wydawanych przez uczniów Gimnazjum im. Unil Lubelskiej w Głębokiem. (Mojżesz Chawes. Rzeźba artystyczna w bożnicy//Ziemia Dziśnieńska. Dwimiesięcznik krajoznawczo-łowiecko-literacki, Nr. 2, listopad-grudzień 1931, s. 10-11)


Fasada Wielkiej Synagogi (rysunek) 1929 rok. Zbiory Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk.

Synagoga w latach 30-ch. Zródło: Maria i Kazimierz Piechotkowie. Bożnice drewniane.

Fragment wnętrza. Aron-ha-Kadesz. Fot. Jerzy Hoppen. Zbiory Litewskiego Narodowego Muzeum Sztuki.

Fragment wnętrza. Fot. Jerzy Hoppen. Zbiory Litewskiego Narodowego Muzeum Sztuki.

Miejsce po spalonej przez wycofających się Niemców Wielkiej synagodze. Fragment zdjęcia lotniczego, lipiec 1944. Zbiory National Archiwum and Record Administration, USA.

Jehuda Jungielson na ruinach synagogi po pożarze od rąk niemieckich najeźdców. Lata 40-e XX wieku. Widoczne mury z czerwonej cegły i kamienia polnego, pochodzące z XVIII w. Zdjęcie ze źbiorów D. Rotman.

Opr. KSz
2024-01-15 20:40:48 history